تصفیه فاضلاب صنعتی چیست + انواع روش های آن

تصفیه فاضلاب صنعتی با پالایش و حذف ترکیبات آلاینده می‌تواند کمک بسیار زیادی به محیط زیست کند، چرا که ترکیبات مضر موجود در پساب صنعتی آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد می‌کند. فاضلاب صنعتی را می‌توان از مضرترین انواع پساب‌ها در نظر گرفت، که در اکثر موارد از فاضلاب خانگی خطرناک‌تر است. ورود این نوع ترکیبات و پسماندها به دل طبیعت در نهایت روی محیط زیست تأثیر منفی خواهد گذاشت و در طولانی مدت روی زندگی انسان‌ها نیز تأثیرهای مخربی خواهد داشت! در این مقاله با انواع روش‌های تصفیه فاضلاب صنعتی آشنا خواهید شد.

همچنین بخوانید: مضرات فاضلاب برای محیط زیست

تصفیه فاضلاب صنعتی چیست؟

تصفیه فاضلاب صنعتی فرآیندی است که برای حذف یا کاهش آلاینده‌های موجود در پساب‌های تولید شده توسط صنایع مختلف به کار می‌رود. این فرآیندها شامل روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی هستند که هدف آن‌ها کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی، بازیافت آب و اطمینان از رعایت استانداردهای قانونی است. تصفیه فاضلاب صنعتی به صنایع کمک می‌کند تا منابع آبی خود را حفظ کرده و از جریمه‌های زیست‌محیطی جلوگیری کنند.

پساب صنعتی چیست؟

پساب صنعتی به فاضلابی گفته می‌شود که از فعالیت‌های تولیدی، فرآیندهای صنعتی یا شست‌وشوی تجهیزات در کارخانه‌ها به وجود می‌آید. این نوع فاضلاب معمولاً حاوی مواد آلاینده‌ای نظیر فلزات سنگین، مواد شیمیایی سمی، روغن، گریس، و مواد آلی یا غیرآلی است که در صورت عدم تصفیه مناسب می‌تواند به محیط‌زیست آسیب‌های جدی وارد کند.

تصفیه فاضلاب صنعتی برای مدیریت و کاهش اثرات زیان‌آور پساب صنعتی ضروری است.

بیشتر بخوانید: دستگاه تصفیه آب صنعتی چیست؟

اهداف تصفیه فاضلاب صنعتی چیست؟

اهداف تصفیه فاضلاب صنعتی شامل حفاظت از محیط‌زیست، بهینه‌سازی مصرف منابع و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی است. این فرآیند با حذف آلاینده‌های خطرناک از پساب‌ها، از آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی جلوگیری کرده و به حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی کمک می‌کند. همچنین، بازیافت آب تصفیه‌شده باعث کاهش مصرف منابع آب تازه و استفاده مجدد آن در صنایع یا کشاورزی می‌شود. رعایت قوانین و استانداردهای زیست‌محیطی از جریمه‌های قانونی جلوگیری کرده و کیفیت آب خروجی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این، تصفیه فاضلاب صنعتی با حذف مواد سمی و کاهش انتشار بو و آلودگی هوا، سلامت محیط‌زیست و جامعه را تضمین کرده و بهره‌وری و پایداری صنایع را ارتقا می‌دهد.

بیشتر بخوانید: آنتی اسکالانت چیست

مراحل تصفیه پساب صنعتی چیست؟

تصفیه پساب صنعتی بسته به نوع آلاینده‌ها و اهداف تصفیه می‌تواند شامل مراحل زیر باشد:

۱. پیش‌تصفیه

این مرحله برای حذف ذرات درشت و مواد جامد معلق از پساب انجام می‌شود.
روش‌ها:

• صافی‌ها و آشغال‌گیرها: برای حذف مواد درشت مانند پلاستیک، چوب یا ذرات بزرگ.
• سکون‌دهی اولیه: برای جدا کردن ذرات سنگین که به‌صورت ته‌نشین‌شده در کف مخزن جمع می‌شوند.

۲. تصفیه فیزیکی

در این مرحله، مواد معلق و ذرات قابل ته‌نشینی جدا می‌شوند.
روش‌ها:

• حوضچه‌های ته‌نشینی: جداسازی ذرات جامد.
• شناورسازی (DAF): برای حذف روغن‌ها و چربی‌ها با تزریق هوا و ایجاد حباب.

۳. تصفیه شیمیایی

این مرحله برای خنثی‌سازی مواد شیمیایی یا حذف آلاینده‌های خاص استفاده می‌شود.
روش‌ها:

• انعقاد و لخته‌سازی: افزودن مواد شیمیایی برای تجمع ذرات معلق.
• خنثی‌سازی: تنظیم pH برای کاهش اسیدیته یا قلیاییت.

۴. تصفیه بیولوژیکی

این مرحله برای حذف مواد آلی قابل تجزیه زیستی از پساب انجام می‌شود.
روش‌ها:

• لجن فعال: استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه مواد آلی.
• راکتورهای بیولوژیکی غشایی (MBR): ترکیب فرآیند بیولوژیکی و فیلتراسیون.

5. تصفیه پیشرفته (تصفیه نهایی)

برای حذف آلاینده‌های باقی‌مانده و تولید پساب قابل تخلیه یا بازیافت استفاده می‌شود.
روش‌ها:

• اسمز معکوس (RO): برای حذف نمک‌ها و مواد معدنی.
• فیلتر کربنی: برای حذف بو، طعم، و مواد آلی.
• اکسیداسیون پیشرفته: استفاده از فرآیندهایی مانند UV یا ازن برای حذف آلاینده‌های مقاوم.

۶. دفع یا بازیافت آب تصفیه‌شده

پس از تکمیل تصفیه، پساب تصفیه‌شده یا تخلیه می‌شود یا در مواردی مانند خنک‌کننده‌های صنعتی، کشاورزی یا فرآیندهای تولیدی دوباره استفاده می‌شود.

هر مرحله از تصفیه به نوع آلاینده‌ها، قوانین زیست‌محیطی و هدف صنعت بستگی دارد.

انواع تصفیه فاضلاب صنعتی

روش‌های مطمئن و تایید شده‌ای برای تصفیه فاضلاب‌های صنعتی وجود دارد که جواب خود را در کارخانه‌ها پس داده‌اند. البته، این در صورتی است که مسئولان کارخانه‌ها و صنایع به کارگیری این روش‌ها را در نظر داشته باشند و دغدغه آن‌ها حفظ محیط زیست پیرامون باشد. چند مورد از مهم‌ترین انواع روش های تصفیه فاضلاب صنعتی در صنایع مختلف به صورت زیر است.

بیشتر بخوانید: تصفیه فاضلاب به روش MBBR

روش تصفیه فاضلاب صنعتی به صورت فیزیکی

یکی از رایج‌ترین انواع روش های تصفیه فاضلاب صنعتی و پساب استفاده از مدل فیزیکی است. پساب صنعتی حاوی ذرات جامد با اندازه‌های مختلف است که این ذرات را می‌توان طی یک یا چند مرحله حذف کرد. اولین مرحله در روش فیزیکی، نصب یک توری، آشغالگیر یا فیلتر در مسیر خروج پسماند است تا ذرات بزرگ فاضلاب و آشغال‌ها توسط آن جداسازی شود.

در مراحل بعد می‌توان از فیلتر‌هایی با اندازه حفرات ریزتر استفاده کرد تا مرحله به مرحله ذرات و ترکیبات موجود در فاضلاب صنعتی را جدا کرد. هر کدام از این مراحل با توجه به نوع فرایند فیلتراسیون نامگذاری می‌شود. ولی آخرین و مهمترین مرحله چنین فرایندهایی اسمز معکوس یا RO است که ذرات جامد محلول با اندازه نانومتر را نیز از جریان پساب جدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: فیلتر کربنی چیست

روش تصفیه فاضلاب صنعتی به صورت شیمیایی

روش تصفیه فاضلاب صنعتی به صورت شیمیایی یکی از انواع فرآیندهای تصفیه فاضلاب است که طی آن یک ترکیب شیمیایی به پسماند تزریق می‌شود. با این کار، می‌توان فرآیند جداسازی ترکیبات مضر و از بین بردن آن‌ها را قبل از ورود به محیط زیست انجام داد. یکی از بهترین مثال‌ها در این روش حذف مواد روغنی است که با تزریق ترکیبات شیمیایی مورد نظر به راحتی قابل انجام است.

در بعضی از موارد برای تنظیم PH پسماند نیز از روش تزریق شیمیایی استفاده می‌شود. دقت داشته باشید که بر اساس نوع پساب و ترکیبات آلاینده موجود در آن، نوع ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در این روش نیز متفاوت است. اگر فرایند نهایی تصفیه پساب صنعتی را RO در نظر بگیریم، این روش‌ها را می‌توان به عنوان پیش تصفیه شیمیایی در نظر گرفت، که با تزریق مواد شیمیایی پساب خام ورودی را به استاندارد آب خوراک اسمز معکوس می‌رسانیم.

بیشتر بخوانید: آیا عملیات پیش تصفیه برای اسمز معکوس لازم است

روش تصفیه فاضلاب صنعتی از نظر بیولوژیکی

یکی از رایج‌ترین روش‌های تصفیه فاضلاب و پساب صنعتی استفاده از باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌‌ها است، تا با استفاده از آنها ترکیبات آلی موجود در پساب تجزیه شو‌ند. در این حالت باکتری‌ها از ترکیبات آلاینده موجود در پساب به عنوان غذا استفاده می‌کنند و آن ها را تجزیه می‌کنند.

در این مورد، روش‌های اختصاصی و متنوعی وجود دارد تا بتوان آب خروجی از یک کارخانه را از نظر بیولوژیکی تصفیه کرد. ولی یکی از رایج‌ترین روش‌های سیستم‌های بایو راکتور غشایی (MBR) است که از ترکیب یک فرایند غشایی شامل میکروفیلتراسیون یا اولترافیلتراسیون و فرایند بیولوزیکی کارایی سیستم را تا حد خیلی زیادی افزایش می‌دهند. سیستم‌های MBR را نیز می‌توان پیش تصفیه فرایند اسمز معکوس در نظر گرفت.

بیشتر بخوانید: تصفیه فاضلاب پتروشیمی چیست

دلایل تصفیه پساب صنعتی

فاضلاب صنعتی یا پساب صنعتی همان خروجی کارخانه‌های صنعتی و تولیدی است که به صورت پساب از کارخانه خارج می‌شود. آب ورودی به کارخانه‌ها تمیز است و در واقع طی مراحل تولید محصولات داخل کارخانه به مواد مضر و آسیب‌زا آلوده می‌شود. در نهایت، این آب باید دفع شود که در بسیاری از شرایط به صورت یک ترکیب مضر مستقیما وارد محیط زیست می‌شود.

همچنین با توجه به کمبود آب در کشور تصفیه پساب و استفاده مجدد از آن در صنعت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. جدیدا کارخانجات مختلف با استفاده از سیستم‌های بازیابی آب یا در اصطلاح Reuse پساب تولید شده را بازیابی و دوباره مورد استفاده قرار می‌دهند.

همچنین بخوانید: تصفیه فاضلاب صنایع لبنی و روش های آن

طراحی و تولید پکیج تصفیه فاضلاب صنعتی

اگر در یک صنعت خاص فعالیت دارید که پساب زیادی تولید می‌کنید، بهتر است به تصفیه فاضلاب صنعتی تولیدی آن کارخانه توجه داشته باشید. برای این کار می‌توانید با شرکت‌های فعال در این صنعت مشورت کنید. اولین قدم در این راه طراحی سیستم تصفیه پساب و بازگردانی آب متناسب با نیاز شماست. برای این کار شرکت سازنده از شما آنالیز دقیق پساب تولیدی را مطالبه می‌کند و بر اساس ظرفیت تولیدی شما در روز یا در ساعت و نوع و غلظت آلاینده ها پکیج مناسبی از انواع روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی پیشنهاد می‌دهد. طراحی و تولید پکیج تصفیه پساب صنعتی یک امر تخصصی است و نیاز به دانش علمی و تجربه دارد. بنابراین، برای رسیدن به بهترین نتیجه بهتر است در مورد شرکت مورد نظر خوب تحقیق کنید و کار خود را به یک شرکت مورد تایید با نیروهای متخصص بسپارید.

فاکتورهای مهم در تعیین روش های تصفیه فاضلاب صنعتی

فاکتورهای مهم در تعیین روش‌های تصفیه فاضلاب صنعتی شامل موارد زیر می‌باشد:
1- غلظت چربی و ذرات کلوئیدی در فاضلاب
2- میزان یون‌های سمی مانند روی، نیکل، کادمیوم
3- مقدار و خصوصیات مواد جامد معلق
4- درجه تجدیدناپذیری فاضلاب صنعتی
5- پارامترهای کیفی مانند BOD، COD، TSS و pH
6- نوع مواد آلی و غیر آلی در فاضلاب
7- کیفیت مورد نیاز برای پساب خروجی برای استفاده دوباره یا تخلیه به محیط زیست
8- مقدار پساب ورودی به تصفیه‌خانه

سخن آخر در رابطه با تصفیه فاضلاب صنعتی
در صنایع مهمی مانند خودروسازی، نفت و گاز و تولید محصولات غذایی معمولا حجم پساب تولیدی بسیار بالاست. این شرکت‌ها برای دفع فاضلاب تولیدی با مشکلات زیادی مواجه هستند. برای چنین شرکت‌هایی استفاده از سیستم های Reuse مبتنی بر فرایند های غشایی می‌تواند راهگشا باشد، چون علاوه بر حل مشکل دفع به صرفه جویی در مصرف آب و استفاده مجدد در آن نیز کمک می‌کند.